Được người dân Hà Nội tôn kính, cầu Long Biên là một di tích lịch sử sống động về lòng dũng cảm của thủ đô trong suốt những thăng trầm của thế kỷ XX.
Khởi công xây dựng vào năm 1899 hoàn thành vào năm 1903, cầu được đặt theo tên của Paul Doumer (Toàn quyền Pháp ở Đông Dương). Vào thời điểm đó, đây là cây cầu dài thứ 4 trên thế giới và là cây cầu thép duy nhất bắc qua sông Hồng. Sau khi giành lại độc lập từ Pháp năm 1954, cầu được đổi tên thành Cầu Long Biên.
Với chiều dài 1648 mét, bao gồm 19 nhịp, cầu Long Biên là tuyến đường sắt đóng vai trò quan trọng về mặt chiến lược giữa Hà Nội và cảng Hải Phòng.
Đối với nhiều người, cầu Long Biên là sự gợi nhớ về đổi mới công nghệ của người Pháp thời bấy giờ. Tuy nhiên, sẽ là một sự thiếu sót nếu không kể đến hơn 3000 công nhân Việt Nam đã đảm nhận thử thách xây dựng cây cầu, sử dụng xi măng từ Hải Phòng, vôi từ Huế và hàng nghìn mét khối gỗ từ Thanh Hóa, Phú Thọ và Yên Bái. .
Cầu Long Biên hiện đã hơn 100 năm tuổi và vẫn luôn là một phần quan trọng trong cuộc sống hàng ngày của người dân thủ đô. Tuy nhiên, cây cầu không còn là tuyến giao thông chính đô thị qua sông do sự xuống cấp và cũ kỹ. Trong chiến tranh chống Mỹ, nhiều đoạn của cây cầu đã bị hư hại nghiêm trọng vì các cuộc tấn công bằng đường không nhưng đã được khôi phục vào những năm 1970.
Gần đây đã có một số đề xuất sửa đổi và hiện đại hóa cầu Long Biên, để thành phố có thể giải quyết lưu lượng giao thông ngày càng tăng giữa các quận Hoàn Kiếm và Long Biên.
Kế hoạch đầu tiên là xây dựng một cây cầu mới trên vị trí cầu Long Biên, giữ nguyên vị trí trung tâm, giữ lại đường ray, nhưng chuyển các đoạn cầu khác đi nơi khác để bảo quản.
Phương án thứ hai là xây dựng một cây cầu mới với thiết kế tương tự và bảo tồn cây cầu cũ.
Đề xuất thứ ba là nâng cấp cây cầu trong khi vẫn giữ phần trung tâm và khung của nó.
Thách thức lớn nhất đối với chính quyền Hà Nội là phải tìm ra giải pháp tốt nhất để xử lý cây cầu có ý nghĩa kiến trúc quan trọng, một di sản văn hóa và lịch sử có ý nghĩa đặc biệt này.
Từ trước đến nay, mọi đề xuất thay đổi hình ảnh cầu Long Biên đều có người ủng hộ, người phản đối, nhưng một phương án lại dấy lên tranh cãi. Một dự án biến cầu Long Biên thành không gian văn hóa nghệ thuật đã được kiến trúc sư người Pháp gốc Việt Nguyễn Nga đưa ra trong cuộc phỏng vấn gần đây trên RFI, Radio France Internationale. Bà nói: “Thay vì nhắc nhở chúng ta về thời chiến với nhiều mất mát, cây cầu có thể là một biểu tượng của hy vọng và văn hóa, làm đẹp cho Hà Nội, thành phố của hòa bình”.
Theo kế hoạch của kiến trúc sư, những nhịp hư hỏng của cây cầu sẽ được sửa chữa, sau đó toàn bộ cây cầu sẽ được chuyển thành Bảo tàng nghệ thuật đương đại khổng lồ. “Một không gian rộng lớn sẽ được xây dựng trên cấu trúc của cây cầu để trưng bày những đầu máy xe lửa cổ và những toa tàu cổ sẽ trở thành quán cà phê và nhà hàng và cây cầu được bao phủ bởi những tấm kính trong suốt. Chi tiết này sẽ mang đến cho cây cầu một diện mạo mới trong khi vẫn giữ được tính toàn vẹn về cấu trúc của nó ”, kiến trúc sư giải thích.
Hơn nữa, dựa trên ý tưởng của cô, đường ray trung tâm sẽ trở thành một không gian mới dành riêng cho các hoạt động sáng tạo và văn hóa, cây xanh và đèn đường sẽ được kết hợp để tạo ra những con đường đi bộ lãng mạn.
Điểm nổi bật của dự án này là thiết kế lại Bãi Giữa, một hòn đảo dưới chân cầu, biến nó thành một Công viên Nghệ thuật với vườn cây ăn quả, đường đạp xe, sân trượt băng và tường leo núi. Một ý tưởng là trồng dâu nuôi tằm và xây dựng làng dệt lụa.
Kiến trúc sư Nguyễn Nga cũng đã đề xuất xây dựng Bảo tàng Nghệ thuật Đương đại Tháp Hoa sen ở hữu ngạn sông Hồng, nơi có 2,5 ha đất hiện đang được sử dụng cho ngành công nghiệp nhẹ.
Cầu Long Biên của họa sĩ Phạm Lực
Tháp có hình một bông sen nở, quốc hoa của Việt Nam, được làm từ kim loại và gỗ. Tòa tháp này là nơi trưng bày các tác phẩm nghệ thuật đương đại cũng như công nghệ mới của Việt Nam và các nước khác.
Ngoài ra, bên cạnh việc tổ chức các cuộc triển lãm ngắn hạn và lâu dài, bảo tàng sẽ là một không gian văn hóa với thư viện, phòng hòa nhạc, quán cà phê và nhà hàng và trên tầng 9 (tầng 9) là không gian mở với tầm nhìn ra toàn cảnh Hà Nội. “Việc triển khai dự án sẽ góp phần cải thiện môi trường sống của người dân Hà Nội, từng bước thay đổi không gian đô thị xung quanh các tuyến đường đi bộ xanh của Thủ đô và thêm nhiều không gian xanh cho Hà Nội”, KTS Nguyễn Nga nhấn mạnh.
Mặc dù hiện tại vẫn chưa có thỏa thuận nào về tương lai của dự án này, nhưng đây vẫn là một ý tưởng tích cực và táo bạo cho sự phát triển của Hà Nội và đất nước.
